Krajobraz rolniczy zmienia się w bardzo szybkim tempie. Intensyfikacja rolnictwa (melioracja podmokłych łąk i bagien, komasacja gruntów, likwidacja miedz, ugorów, zadrzewień i krzewów, przemysłowa produkcja rolna) powoduje spadek liczebności błotniaka łąkowego w wielu rejonach Europy.
Błotniak łąkowy jest bardzo nielicznym, lokalnie nielicznym ptakiem lęgowym niżu Polski. Występuje nierównomiernie, osiągając największe zagęszczenia w centrum i na wschodzie kraju, zwłaszcza na Mazowszu, Podlasiu i Lubelszczyźnie. W świetle danych Krajowego Cenzusu Błotniaka Łąkowego liczebność krajowej populacji błotniaka łąkowego w roku 2013 oszacowano na ok. 3700 par lęgowych, co stanowi ponad 21% całkowitej liczebności tego gatunku w Unii Europejskiej. Polska jest trzecim z kolei krajem o najwyższej liczebności. Łącznie w Hiszpanii, Francji i w Polsce gnieździ się niemal 82% wszystkich błotniaków łąkowych w Unii Europejskiej.
Optymalnym środowiskiem błotniaka łąkowego są rozległe, płaskie i niezalesione tereny użytkowane rolniczo. Gatunek ten preferuje rolnictwo ekstensywne z dużym udziałem upraw ziemniaków, pastwisk i łąk. Unika miejsc zasiedlonych przez człowieka.nie tylko miejscowości, ale również drobnych i porozrzucanych gospodarstw. Preferuje klimat o cechach kontynentalnych.
Dawniej występował głównie w dolinach rzecznych i na mokradłach, gdzie wybierał kompleksy roślinności szuwarowej z wysokimi turzycami. W wyniku zmniejszania się powierzchni jego „naturalnych” siedlisk (regulacja rzek, osuszanie dolin rzecznych i bagien) zaczął wyprowadzać lęgi na kośnych łąkach, ale również na polach uprawnych. Gniazda na polach są zlokalizowane w uprawach zbóż ozimych (głównie pszenżyta, żyta, pszenicy, jęczmienia) oraz rzepaku.
Obecnie w niektórych regionach kraju nawet 70% par przystępuje do lęgów na polach w uprawach zbóż ozimych (pszenżyta, żyta, pszenicy, jęczmienia) lub rzepaku. Okres opuszczania przez pisklęta gniazd (od połowy lipca, szczyt w trzeciej dekadzie) może przypadać na czas żniw. O tym, czy lęgi zakończą się w danym roku sukcesem, w dużej mierze decyduje pogoda. Opóźnienie wegetacji przez długą zimę i opady deszczu wiosną mogą opóźniać lęgi, upały w czerwcu i lipcu powodują wcześniejsze żniwa. Przy ich szybszym rozpoczęciu duża część lęgów może ulec zniszczeniu. Lęgi na łąkach lub w zasiewach lucerny, traw i koniczyny bez pomocy człowieka z góry skazane są na zniszczenie jeszcze na etapie wysiadywania jaj.
Towarzystwo Przyrodnicze “Bocian” roku 2005 (to już ponad 15 lat) prowadzi czynną ochronę lęgów błotniaka łąkowego!
Najskuteczniejszą metodą czynnej ochrony lęgów jest ich zabezpieczanie za pomocą ogrodzeń z siatki i palików. Można stosować siatki typu Izola, heksagonalne lub zgrzewane jak również siatki-pastuchy podłączane do elektryzatora. Zastosowanie ogrodzeń pozwala wyeliminować przypadki nieumyślnego zabijania w czasie żniw, a w przypadku siatki-pastucha również skutecznie zabezpieczać lęgi przed drapieżnikami naziemnymi (lis, psy, dziki). Szanse dostrzeżenia piskląt, ukrytych w gęstej roślinności, przez kombajnistę, są niewielkie. W czasie koszenia zboża lub rzepaku, nielotne młode pozostają w ogrodzeniu i nie giną rozjechane przez kombajn. Innymi sposobami ochrony lęgów błotniaka łąkowego jest opóźnienie terminu koszenia zboża (w ustaleniu z rolnikiem), przenoszenie piskląt na sąsiednie pole lub inne bezpieczne miejsce (np. kartoflisko, zarośla przy rowie), czy też pozostawianie podlotów w zamaskowanym zagłębieniu na ściernisku. Metoda ochrony lęgu zależy od wieku piskląt, lokalizacji gniazda, terminu żniw oraz uzgodnień z rolnikiem.
Należy podkreślić, że powodzenie akcji ochrony lęgów błotniaka łąkowego zależy w dużej mierze od współpracy z właścicielami pól, na których znajdują się gniazda. Współpraca z rolnikami to fundament ochrony błotniaka łąkowego, dlatego też nieodłącznym jej elementem jest również edukacja.
Miedze, ugory, oczka wodne, zadrzewienia i zakrzaczenia śródpolne oraz inne ekosystemy nierolnicze odgrywają bardzo ważną rolę w utrzymaniu odpowiedniego stanu środowiska terenów rolniczych. Ograniczają erozję gleby, poprawiają mikroklimat na polach uprawnych, regulują stosunki wodne oraz gwarantują zachowanie różnorodności biologicznej. Ich obecność decyduje o występowaniu gatunków zagrożonych i chronionych. Do takich gatunków należy błotniak łąkowy, który jest szczególnie narażony na zmiany zachodzące w rolnictwie. Los błotniaka łąkowego, jak również innych ptaków krajobrazu rolniczego, w dużej mierze będzie zależał od zachowania ekstensywnych metod gospodarowania oraz tradycyjnego krajobrazu polskiej wsi. Cel ten można osiągnąć poprzez programy rolnośrodowiskowo-klimatyczne. Ich powszechne wdrażanie w gospodarstwach rolnych umożliwi utrzymanie w dobrym stanie tego, co zostało zachowane, oraz pozwoli uniknąć negatywnych skutkó wintensyfikacji produkcji rolnej.
Więcej informacji o działaniach TP Bocian znajdziesz na stronie http://pygargus.pl/ oraz na fanpage projektu https://www.facebook.com/pygargus